Engaging Students Online – Ενισχύοντας τη δέσμευση των φοιτητών/τριων στην online συμμετοχή

Βασικές έννοιες

● Η δέσμευση των φοιτητών/τριων στην online συμμετοχή (Engaging Students Online)
● Γνωστική, Συμπεριφορική και Συναισθηματική διάσταση της δέσμευσης

Εισαγωγή

Η ενίσχυση της δέσμευσης των φοιτητών/τριων στην online συμμετοχή είναι ένα μείζον ζήτημα που κεντρίζει το ενδιαφέρον της σύγχρονης ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι φοιτητές/τριες που δεσμεύονται αποτελεσματικά στην online συμμετοχή δεν έρχονται απλά σε επαφή με το μαθησιακό αντικείμενο αλλά επιχειρούν να δώσουν νόημα σε αυτό που μελετούν καταβάλλοντας πνευματική προσπάθεια και προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Επιπλέον, οι φοιτητές/τριες που δεσμεύονται αποτελεσματικά στην online συμμετοχή είναι κινητροδοτημένοι, έχουν θέληση ή/και ενθουσιασμό για να μάθουν και αναλαμβάνουν την ευθύνη της πορείας τους στη μάθηση.

Συχνά η δέσμευση στη συμμετοχή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα με ποσοτικούς όρους, όπως για παράδειγμα το αν οι φοιτητές/τριες θέτουν πολλά ερωτήματα και βρίσκουν συχνά απαντήσεις στην τάξη, αλλά η δέσμευση στην πραγματικότητα είναι κάτι πιο περίπλοκο από αυτό. Υπάρχουν τρεις διαστάσεις στις οποίες μπορούμε να στηριχθούμε προκειμένου να αναζητήσουμε σημάδια πραγματικής δέσμευσης των φοιτητών/τριων στην online συμμετοχή. Οι διαστάσεις αυτές είναι η Γνωστική (Cognitive), η Συμπεριφορική (Behavioral) και η Συναισθηματική (Affective) διάσταση που παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα.

Διάσταση	Σημάδια δέσμευσης των φοιτητών/τριων στη συμμετοχή
Γνωστική: αφορά το βαθμό στον οποίο οι φοιτητές/τριες παρακολουθούν και καταβάλλουν διανοητική προσπάθεια για τη μαθησιακή διεργασία.	Να έχουν την περιέργεια να καταλάβουν κάτι. Να αφιερώνουν χρόνο σε εργασίες που απαιτούν ανώτερες διεργασίες σύνθεσης ιδεών. Να ολοκληρώνουν εργασίες που απαιτούν πρακτική εφαρμογή της γνώσης. Να παρουσιάζουν σταδιακή βελτίωση στα μαθησιακά αποτελέσματα που επιτυγχάνουν. Να επενδύουν ψυχολογικά και πνευματικά στη μάθηση. Να χρησιμοποιούν στρατηγικές που οδηγούν σε βαθιά κατανόηση.
Συμπεριφορική: αφορά το βαθμό στον οποίο οι φοιτητές/τριες απαντούν ενεργά στις μαθησιακές εργασίες που τους παρουσιάζονται.	Να θέτουν ή να απαντούν ερωτήσεις. Να επισκέπτονται την εικονική τάξη. Να δίνουν προσοχή σε ό,τι συμβαίνει στην εικονική τάξη και να υιοθετούν την ενεργητική ακρόαση. Να συμμετέχουν σε ομαδικές εργασίες. Να βοηθούν ή/και να καθοδηγούν τους άλλους.
Συναισθηματική: αφορά τις συναισθηματικές αντιδράσεις των φοιτητών/τριων κατά τη συμμετοχή τους και το βαθμό στον οποίο επενδύουν συναισθηματικά.	Να νοιάζονται για τη μαθησιακή τους πορεία. Να επιδεικνύουν ενδιαφέρον, ενθουσιασμό και πάθος γι’ αυτό που κάνουν. Να νιώθουν πρόκληση για νέα πράγματα και να έχουν το κίνητρο ενασχόλησης με αυτά. Να είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν στη μαθησιακή διεργασία.

Οι Barkley & Major (2020) υποστηρίζουν οτι η δέσμευση των φοιτητών/τριων είναι τελικά το αποτέλεσμα της κινητροδότησής τους (δηλαδή των κινητήριων δυνάμεων που καθορίζουν τη συμπεριφορά του ατόμου) και της ενεργού μάθησης (των όσων κάνουν οι φοιτητές/τριες για να δομήσουν τη γνώση και να αποκτήσουν δεξιότητες). Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι ο συνδυασμός της κινητροδότησης και της ενεργητικής μάθησης είναι μοναδικός σε κάθε άνθρωπο και η δέσμευση εξελίσσεται δυναμικά μέσα στο χρόνο. Η δέσμευση άλλοτε μπορεί να είναι ενισχυμένη και άλλοτε να ατονεί. Επιπλέον, η δέσμευση δεν είναι μια στατική κατάσταση για κάθε άνθρωπο. Για παράδειγμα, ένας/μια φοιτητής/τρια μπορεί να ενθουσιάζεται για νέα πράγματα στο πλαίσιο ενός μαθήματος ενώ σε ένα άλλο μάθημα να αδιαφορεί για ό,τι συμβαίνει. Να σημειώσουμε ακόμα οτι η κινητροδότηση επηρεάζεται και αλληλεπιδρά με άλλες πτυχές της μάθησης όπως η αυτοαντίληψη για την αποτελεσματικότητα του ατόμου στο να κάνει κάτι (αυτοπεποίθηση).

Λόγοι για τους οποίους οι φοιτητές/τριες μπορεί να δυσκολεύονται να δεσμευτούν στην online συμμετοχή μπορεί να είναι (Lehman & Conceição, 2014):

• αισθήματα απομόνωσης και απογοήτευσης
• ανεπαρκής αλληλεπίδραση με άλλους συμφοιτητές/τριες
• έλλειψη συμμετοχής του διδάσκοντα σε συζητήσεις που γίνονται στην τάξη
• έλλειψη σαφήνειας στην καθοδήγηση από τον/την διδάσκοντα/ουσα ή στις προσδοκίες που έχει ο/η διδάσκοντας/ουσα
• προβλήματα με την τεχνολογία που χρησιμοποιούν και έλλειψη τεχνολογικής υποστήριξης

Τεχνικές ενίσχυσης της δέσμευσης στην online συμμετοχή

Προκειμένου να ενισχύσετε τη δέσμευση των φοιτητών/τριων σας στην online συμμετοχή μπορείτε να υιοθετήσετε τεχνικές όπως:

• Καθορισμός προσδοκιών: είναι σημαντικό οι φοιτητές/τριες να γνωρίζουν τι αναμένεται από αυτούς και τι μπορούν αυτοί να αναμένουν από εσάς και την υπόλοιπη ομάδα υποστήριξης του online μαθήματος π.χ. των βοηθών διδασκαλίας και της τεχνικής υποστήριξης. Ορίστε με σαφήνεια πριν από την έναρξη του μαθήματος:
  • τους μαθησιακούς στόχους του μαθήματος,
  • τις απαιτήσεις εργασίας για τους/τις φοιτητές/τριες που θα συμμετάσχουν στο μάθημα,
  • τις προσδοκίες επικοινωνίας π.χ. με ποιον τρόπο οι φοιτητές/τριες μπορούν να σας θέτουν ερωτήματα σχετικά με το μάθημα; Πόσος χρόνος θα χρειαστεί προκειμένου ο/η φοιτητής/τρια να λάβει μια απάντηση σε ερώτηση που έθεσε; Με ποιον θα πρέπει να επικοινωνήσει ένας/μια φοιτητής/τρια εάν δεν μπορεί να ανεβάσει την εργασία του/της;

Όλες οι παραπάνω πληροφορίες θα πρέπει είναι εύκολα προσβάσιμες για τους φοιτητές/τριες.

• Προσωποποίηση: το να διαμορφώσετε το online περιβάλλον μάθησης με προσωπικά στοιχεία μπορεί να κινητροδοτήσει τους/τις φοιτητές/τριες. Για παράδειγμα, προσθέστε στην εικονική τάξη μια φωτογραφία σας, αρχεία ήχου με δικές σας καταγραφές ή ένα βίντεο καλωσορίσματος. Επιπλέον, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σύντομα βίντεο που εισάγουν τους/τις φοιτητές/τριες στις νέες δραστηριότητες.
• Ανατροφοδότηση: δημιουργήστε ευκαιρίες ώστε οι φοιτητές/τριες σας να σας παρέχουν ανατροφοδότηση. Για παράδειγμα, ζητήστε τη γνώμη των φοιτητών/τριων σας για τη θεματολογία και τις εργασίες του μαθήματος. Η ανατροφοδότηση μπορεί να είναι ανώνυμη και να τη λαμβάνετε υπόψη στον επανασχεδιασμό του μαθήματος. Οι ευκαιρίες παροχής ανατροφοδότησης μπορεί να κάνουν τους/τις φοιτητές/τριες σας πιο πρόθυμους να συνδεθούν μαζί σας και με τους συμφοιτητές/τριες τους. Ταυτόχρονα, δίνετε εσείς άμεση και συστηματική ανατροφοδότηση στους φοιτητές/τριες σας για τη συμμετοχή τους στο μάθημα.
• Ασφαλές περιβάλλον: δημιουργήστε ένα περιβάλλον μάθησης στο οποίο οι φοιτητές/τριες θα νιώθουν ασφαλείς να πάρουν ρίσκα και να κάνουν λάθη. Για παράδειγμα, μιλήστε ανοιχτά και αναγνωρίστε το φόβο για την αποτυχία και την κριτική που μπορεί να νιώθουν τόσο οι διδάσκοντες/ουσες όσο και οι φοιτητές/τριες. Επιπλέον, δώστε σημασία στον τρόπο με τον οποίο απαντάτε όταν οι φοιτητές/τριες σας κάνουν λάθη. Με ποιους τρόπους δείχνετε την αποδοχή σας στα λάθη των φοιτητών/τριων;
• Εργασία σε μικρές ομάδες: ζητήστε από τους/τις φοιτητές/τριες να εργαστούν σε μικρές ομάδες, να μοιραστούν τις σκέψεις τους και να εξηγήσουν τη συλλογιστική τους. Η αλληλεπίδραση με τους/τις συμφοιτητές/τριες είναι σημαντική για τη δέσμευση.
• Αξιολόγηση από ομότιμους: ζητήστε από τους/τις φοιτητές/τριες να συμμετάσχουν στην αξιολόγηση από ομότιμους και ενημερώστε τους για τα οφέλη από τη συμμετοχή σε τέτοιες δραστηριότητες. Ταυτόχρονα, σχολιάστε και εσείς τις αξιολογήσεις που καταθέτουν οι ομότιμοι ώστε να ενισχύσετε την αξία της διαδικασίας.
• Προσφέρετε εναλλακτικές εκδοχές των δραστηριοτήτων ή των εργασιών που αναθέτετε: με αυτή την τεχνική οι φοιτητές/τριες θα μπορούν να επιλέξουν την εκδοχή της δραστηριότητας ή την εκδοχή της εργασίας που τους προκαλεί τη μεγαλύτερη δέσμευση.
• Μουσική, βίντεο, εικόνες, επιδείξεις, προσομοιώσεις και πειράματα: η χρήση αυτών των μέσων μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα ενθουσιασμού και περιέργειας, το οποίο να επηρεάσει θετικά τη δέσμευση.

Πώς να ενισχύσετε τη δέσμευση των φοιτητών/τριων σας σε online αποτελεσματικές συζητήσεις;

Προκειμένου να ενισχύσετε τη δέσμευση των φοιτητών/τριων σας σε online αποτελεσματικές συζητήσεις μπορείτε να υιοθετήσετε τις εξής τεχνικές:

• Αναγνωρίστε αμέσως τις πρώτες αναρτήσεις στη συζήτηση: όπως συμβαίνει και στις περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις η πρώτη εντύπωση είναι πολύ σημαντική. Γι’ αυτό, φροντίστε να ανταποκριθείτε άμεσα στις πρώτες αναρτήσεις που θα γίνουν από τους/τις φοιτητές/τριες σας στη συζήτηση.
• Δημιουργήστε ένα ζεστό περιβάλλον: ίσως χρειαστεί να βοηθήσετε τους/τις φοιτητές/τρες σας να νιώσουν πιο χαλαροί στο πλαίσιο μιας συζήτησης. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήστε τα ονόματα των φοιτητών/τριων, παραμείνετε εξωστρεφείς, θετικοί και συμμετοχικοί. Ακόμη, μπορείτε να ενθαρρύνετε ένα ανεπίσημο στυλ χαλαρής κουβεντούλας ώστε να βοηθήσετε στην οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων.
• Απαντήστε σε αναρτήσεις που δεν έχουν λάβει καμία απάντηση: επειδή σε κανέναν δεν αρέσει να μένει χωρίς σχολιασμό στο πλαίσιο μιας συζήτησης, καλό θα ήταν να προωθείτε τη συζήτηση όταν μένει στάσιμη αναρτώντας μια δική σας απάντηση. Στην απάντηση αυτή μπορείτε ίσως να συμπεριλάβετε και νέες ερωτήσεις προς τους/τις συμμετέχοντες/ουσες ώστε να επανατροφοδοτήσετε την κουβέντα.
• Γίνεται ένας/μια παραγωγικός συμμετέχοντας/ουσα-πρότυπο στη συζήτηση: οι συμμετέχοντες/ουσες σε μια συζήτηση περιμένουν από εσάς ως διδάσκοντα/ουσα να θέσετε το στυλ, τη συχνότητα και το βάθος της συζήτησης μέσα από τις αναρτήσεις σας.
• Γίνεται το πρότυπο για το πως οι συμμετέχοντες/ουσες θα πρέπει να διατυπώνουν τις κριτικές τους: όταν κάνετε κριτική στις αναρτήσεις φροντίστε να λέτε πρώτα κάτι θετικό και να τελειώνετε με προτάσεις για περαιτέρω σκέψη.
• Να είστε παρόντες: κάντε αισθητή την παρουσία σας με δημοσιεύσεις τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα αλλά ταυτόχρονα αφήστε το περιθώριο ώστε η ομάδα των συμμετεχόντων στη συζήτηση να έχει τη δική της φωνή.
• Ενθαρρύνετε τους συμμετέχοντες να ανταποκρίνονται ο ένας στον άλλο: παρακολουθήστε τις συζητήσεις και φροντίστε να τις αναζωπυρώνετε όποτε χρειάζεται, να προσφέρετε ιδέες, να συνενώνετε διαφορετικές ιδέες φοιτητών/τριων και να επισημαίνετε τις αντιθέσεις. Για παράδειγμα θέστε ερωτήσεις όπως:
  • Πώς ορίζετε τον όρο;
  • Ποια αποδεικτικά στοιχεία υπάρχουν σε αυτό το σημείο;
  • Γιατι συμφωνείτε/διαφωνείτε με αυτό το σημείο;
  • Θα μπορούσατε να διευκρινίσετε το σχόλιό σας;
  • Ποιες εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν;
  • Αν έπαιρνες την άλλη πλευρά του επιχειρήματος, ποια στοιχεία θα μπορούσες να συγκεντρώσεις;
  • Αν ήσασταν [ονομάστε μια φυσιογνωμία με επιρροή που συζητήθηκε στην τάξη] τι θα μπορούσατε να πείτε;
• Ενθαρρύνετε τα μέλη που είναι απρόθυμα στη συμμετοχή: διερευνήστε για ποιο λόγο κάποια μέλη δε συμμετέχουν π.χ. λόγω τεχνικών ζητημάτων, έλλειψης ενδιαφέροντος ή ελλειψης εμπιστοσύνης. Επαινέστε τις προσπάθειες που έγιναν και δείξτε τους ότι δεν είναι απαρατήρητοι. Εάν το πρόβλημα είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης, συμμετάσχετε σε μια ιδιωτική ανταλλαγή email σχετικά με το θέμα μέχρι να κάνουν ένα σχόλιο που μπορείτε να τους ενθαρρύνετε να δημοσιεύσουν στη συζήτηση.
• Αναγνωρίστε την εξαιρετική συνεισφορά των δυναμικών συμμετεχόντων.
• Επιβραβεύστε την ποιότητα έναντι της ποσότητας: για παράδειγμα ενθαρρύνετε τις συνεισφορές που προάγουν τη συζήτηση και τονώνουν τη σκέψη.
• Συνοψίστε τη συζήτηση: συνδυάστε σχόλια τακτικά, ανατρέξτε σε συγκεκριμένα σχόλια, ερμηνεύστε τις κύριες απόψεις και παρέχετε μια γενική περίληψη για να δώσετε μια σταθερή αίσθηση ότι μια συζήτηση τελειώνει πριν ξεκινήσει η επόμενη.

Βιβλιογραφία

Barkley, E. F., & Major, C. H. (2020). Student engagement techniques: A handbook for college faculty (2^nd ed.). San Francisco: Jossey-Bass.

Lehman, R. M., & Conceição, S. C. (2010). Creating a sense of presence in online teaching: How to” be there” for distance learners (Vol. 18). John Wiley & Sons.

Stepanyan, K., Mather, R., Jones, H., & Lusuardi, C. (2009). Student Engagement with Peer Assessment: A Review of Pedagogical Design and Technologies. Lecture Notes in Computer Science, 367–375. doi:10.1007/978-3-642-03426-8_44

Ο οδηγός “Engaging Students Online – Ενισχύοντας τη δέσμευση των φοιτητών/τριων στην online συμμετοχή” του Κέντρου Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης  του Πανεπιστημίου Μακεδονίας βασίστηκε στους οδηγούς:

Engaging Students Online, Retrieved on 9 December 2022 from Increasing Student Engagement, Retrieved on 9 December 2022 from

https://teachingcommons.stanford.edu/explore-teaching-guides/foundations-course-design/learning-activities/increasing-student-engagement

Facilitating and assessing student engagement in the classroom, Retrieved on 9 December 2022 from

https://www.colorado.edu/center/teaching-learning/2022/03/03/facilitating-and-assessing-student-engagement-classroom

“Ο οδηγός υπόκειται σε άδεια χρήσης Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)  Attribution-NonCommercial 4.0 International “